Zo creëer je als leerkracht een goede balans tussen werk en privé

Zo creëer je als leerkracht een goede balans tussen werk en privé

Een goede balans tussen werk en privé is één van de meest gehoorde verlangens die leerkrachten uiten wanneer ik ze train en/of coach. Maar hoe doe je dit nu in je drukke baan als leerkracht, als ouder van een gezin, als kind van hulpbehoevende ouders, etc.? In deze blog vertel ik je daar graag meer over.

 

Wat is voor jou een goede balans tussen werk en privé?

De eerste vraag die ik altijd aan leerkrachten stel als ze me vertellen dat ze verlangen naar een betere balans tussen werk en privé is: “Hoe zie jij een goede balans tussen werk en privé voor je?”

Het beeld dat ze me dan schetsen, is vergelijkbaar met een weegschaal dat aan beide zijden precies hetzelfde gewicht
heeft en dus perfect in balans is.

Het grootste nadeel van een weegschaal die perfect in balans is, is dat er geen beweging mogelijk is. Er is dus geen ruimte om mee te bewegen en flexibel te zijn. Perfecte balans is star en stijf.

En dat kunnen meebewegen is juist in het onderwijs heel erg belangrijk.

In het onderwijs heb je nu eenmaal te maken met golfbewegingen en het makkelijkste is om flexibel mee te bewegen met die golf. Dus het plaatje dat deze leerkrachten hadden bij een goede balans tussen werk en privé, is in de onderwijspraktijk niet haalbaar.

Is er dan helemaal geen balans tussen werk en privé mogelijk als je werkt als leerkracht?

Misschien denk je nu dat er als leerkracht helemaal geen balans tussen werk en privé mogelijk is, maar dat is niet waar. Het is juist heel goed mogelijk, maar op een andere manier en dat zal ik hieronder uitleggen.

Het begint met het besef dat je in een piekperiode meer geeft door meer uren te draaien als dat je volgens je werktijdfactor zou moeten. En zolang dit een overzichtelijke, kortdurende periode is, is dit geen enkel probleem. Hier raak je ook niet burn-out van.

Het probleem zit hem in het kunnen nemen. Na een periode van meer geven dan je zou moeten, moet je de balans herstellen door wat meer te nemen dan waar je normaal gesproken recht op hebt.

En nemen doe je bijvoorbeeld door op tijd naar huis te gaan in een rustige week, om zo de uren die je teveel hebt gegeven te kunnen compenseren.

En dat is precies wat heel veel leerkrachten niet doen. Ze vinden het heel normaal om meer te geven dan waar ze voor zijn aangenomen, maar voelen zich vreselijk bezwaard en schuldig als ze ‘het er een keertje van nemen’.

Van altijd teveel geven en nooit wat terug kunnen nemen, kun je op een gegeven moment wel burn-out raken.

Een belangrijke eerste stap in een betere balans tussen werk en privé

Een belangrijke eerste stap in een betere balans tussen werk en privé is dus het herstellen van de balans tussen geven en nemen.

Nu hoor ik je hier al denken: “Mooi in theorie Anke, maar in de praktijk werkt het niet zo.” Toch is dat niet waar, het is mogelijk, maar je moet het wel echt willen. Je los durven maken van alle mogelijke oordelen van anderen als jij om 15.30 je spullen pakt.

En dat is precies waar voor veel leerkrachten het pijnpunt zit. Ze durven dat niet. Zijn bang voor de reacties van anderen. Horen een stemmetje in hun hoofd: “Wat zullen ze nu wel van me denken?”

Ze gaan maar door en door en vergelijken zichzelf voortdurend met een ander. En door deze ‘angst’ houden we als leerkrachten de ratrace met elkaar in stand. Deze ratrace kan alleen stoppen als jij als leerkracht de keuze maakt om hier uit te stappen, hier niet meer aan mee te doen.

 

En wat zal mijn directeur hier dan wel niet van denken?

“En mijn directeur dan? Wat zal die er wel niet van denken?”

Vergeet niet dat de meeste directeuren zijn doorgegroeid van leerkracht naar schoolleider. Zij zijn ook onderdeel van de Ratrace geweest (en misschien nog wel) en hebben ook vaak van die stemmetjes in hun hoofd.

Een leidinggevende die van zijn medewerkers verwacht altijd meer te geven dan dat ze kunnen nemen, of leerkrachten die vanuit zichzelf altijd veel meer geven dan zou moeten niet tijdig remt, bevindt zich op erg glad ijs.
Want een leerkracht die altijd meer geeft dan neemt, raakt op een gegeven moment hierdoor compleet uit balans. Met als gevolg langdurig verzuim.

Het is niet voor niets dat ik nu een boek aan het schrijven ben over een burn-out in het onderwijs en dan speciaal voor
leidinggevenden die te maken hebben met leerkrachten met een burn-out. Er is daar nog veel winst te halen.

 

Zet jezelf op de eerste plaats

En dit is in de praktijk voor de meeste leerkrachten best wel een lastige. Met man en macht proberen ze alle ballen in de lucht te houden. Ze willen het allerbeste voor hun leerlingen, maar ook hun huishouden perfect op orde, hun jarige kinderen de mooiste traktatie mee naar school geven, hulpouder zijn op school, op zaterdagmorgen alweer vroeg op het voetbalveld staan en meegaan naar ziekenhuisafspraken van hun hulpbehoevende ouders.

Kortom ze proberen met man en macht alle ballen in de lucht te houden en dan het liefst ook zo perfect mogelijk.

En met een beetje gejongleer lukt dat ook wel.

Voor een tijdje dan…

Je overvraagt jezelf zoveel, dat er moment komt dat je de ballen niet meer in de lucht kunt houden, ook al zou je dit wel willen. Dat ze pats, pats.. een voor een naast je op de grond vallen en dat je er zelf uitgeput naast valt.

Opgebrand.

Je bent alleen maar energie van jezelf aan anderen aan het geven.

Wanneer doe je eens iets voor jezelf waar jij energie van krijgt?

 

In mijn trainingen en coaching hoor ik van veel leerkrachten dat dit vaak al erg lang is geleden en daardoor voelt het voor hen ook erg ongemakkelijk. En als ze besluiten het wel te doen, horen direct een stemmetje in hun hoofd. “Ben ik nu niet egoïstisch dat ik voor mezelf kies? Zou ik niet eerst…moeten doen, alvorens ik aan mezelf mag denken?”

Laat ik je uit de droom helpen: Jezelf op de eerste plaats zetten is niet egoïstisch. Het is goed voor jezelf zorgen, zodat je uitgerust, fit en energiek blijft.

Want wat hebben jouw leerlingen aan een leerkracht die heel graag voor anderen wil zorgen, maar als gevolg daarvan compleet uitgeput voor de klas staat en er totaal niet meer van kan genieten?

Wat heeft jouw gezin aan een ouder die op z’n tandvlees loopt, hierdoor een ontzettend kort lontje heeft en om het minste of geringste flink uit z’n slof schiet?

Is dat wat het werken in het onderwijs je waard is en mag zijn?

Of ga je vanaf nu eerst jezelf op de eerste plaats zetten en goed voor jezelf zorgen?

Met andere woorden: ‘Leef je om te werken, of werk om je te leven’?

 

Durf ook eens voor je gezin te kiezen

Ik weet het nog goed. Ik keerde na mijn burn-out terug als directeur en we naderden de kerst. Ik had een datum voor de kerstviering opgenomen in de jaarplanning, maar een aantal collega’s gaf aan dat op die datum kerstviering van hun eigen kinderen te hebben en wilden graag de datum verplaatsen.

Naar de dag waarop mijn dochter kerstviering zou hebben. Dus ik gaf aan dat verplaatsen prima was, maar dat het wel zou betekenen dat ik er dan niet bij zou zijn, omdat mijn dochter dan kerstviering had.

Hier en daar kreeg ik wat scheve gezichten en 1 collega meende nog te moeten zeggen dat ik als directeur toch wel moreel verplicht was om aanwezig te zijn. Toch hield ik voet bij stuk, want naast dat ik directeur was, ben ik ook moeder.

Voor mijn burn-out ging mijn werk altijd voor mijn dochter en mijn gezin. Ik heb als ouder hierdoor menig belangrijk moment gemist in het leven van mijn dochter. Alleen maar omdat het werk me riep.

En om heel eerlijk te zijn: ik heb daar best wel eens spijt van. Maar helaas, ik kan die tijd niet meer terugdraaien. Ik kan het niet meer ongedaan maken.

Wel kan ik vanaf nu de keuze maken om het anders te doen. Om niet altijd mijn werk voor mijn gezin te laten gaan.

Ik zou toch niet graag willen dat mijn dochter later tegen mij zegt: “Je was vroeger nooit bij mijn kerstvieringen, uitvoeringen en andere belangrijke momenten in mijn leven. Waren jouw leerlingen nu echt altijd belangrijker dan ik, jouw eigen dochter?”

 

Bewaak je grenzen

Zeg je ook altijd ‘ja’ als iemand je wat vraagt, maar heb je er later dikwijls spijt van, omdat je erachter komt dat je er eigenlijk geen tijd voor of zin in hebt?

Voor wie heb je eigenlijk ‘ja’ gezegd? Is dat voor jezelf of voor iemand anders? Om hem of haar te behagen, een plezier te doen of omdat je niet goed ‘nee’ durfde te zeggen.

We zijn dan bang om de ander voor het hoofd te stoten en maken in ons hoofd allemaal verhalen over wat de ander nu wel niet over ons zou denken. En om dit ongemakkelijke gevoel kwijt te raken en dit stemmetje in ons hoofd tot rust te manen, zeggen we maar snel weer ‘ja’.

Maar weet je dat je ook op een liefdevolle manier ‘nee’ kunt zeggen? Nee zeggen op een manier dat je de ander in zijn of haar waarde laat, maar tegelijkertijd ook je eigen grens aangeeft? Ik schreef er een poosje geleden een blog over: Wil je ook beter je grenzen aangeven?

En dan kom ik gelijk op het volgende punt. Als je beter je grenzen wilt gaan bewaken, is het belangrijk om een lange termijn planning te hebben.

 

Lange termijn planning

Nog te vaak zie ik leerkrachten op het laatste moment nog enorm ploeteren om alle toetsen, analyses, plannen en rapporten klaar te krijgen. Ze beginnen te laat, nemen er een te krappe tijd voor op in hun planning en zitten er vervolgens op het laatste moment nog uren en uren boven te ploeteren.

Vaak door het ontbreken van een goede lange termijnplanning.

Naast dat bovenstaande manier van werken voor veel leerkrachten enorm stressvol is, is het ook verre van productief. Met een hoofd dat nog vol zit van een dag lesgeven, buigen zij zich, zonder zichzelf ook maar een momentje van rust gunnen, over hun plannen en analyses.

Ze willen heel graag het plan diezelfde dag nog afmaken, maar het lijkt wel alsof er niets meer uit hun hoofd en handen komt. Ze voelen zich gefrustreerd en bijten hun tanden op elkaar. Het moet en zal vandaag klaar, al wordt het nachtwerk.

 

En daarmee maak je een hele grote fout, die je onbedoeld als leerkracht heel erg veel kostbare tijd kost.

Je probeert een klus te klaren met een hoofd en lijf dat geen moment rust hebben gehad. Vind je het gek dat je daarom zo snel afgeleid wordt door andere zaken of dat het op papier krijgen van dat plan je zo ontzettend moeilijk af gaat?

Je denk misschien dat je tijd bespaart door je pauze over te slaan en direct verder te gaan met de taken die op je liggen te wachten, maar feitelijk kost het je veel meer tijd. Een investering in een pauze van tien minuten na je lesgevende uren betaalt zich daarna dubbel en dwars terug.

 

En als we het toch over balans hebben? Hoe zou het zijn om ’s middags alleen je voorbereiding voor de volgende dag op school te doen, lekker op tijd naar huis te gaan en dan eerst een uurtje te sporten of iets leuks met je kinderen te doen (een energiegevende activiteit) en dan ’s avonds als de avondspits achter de rug is, in alle rust nog een uurtje te gaan zitten voor de plannen?

Ik deed dit na mijn burn-out geregeld. Ik ging dan ’s middags op tijd naar huis, bracht twee uurtjes bij mijn paard door en ging ’s avonds, nadat mijn dochter naar bed was, nog even in alle rust een paar dingen doen. Doordat ik ’s middags bewust had gekozen voor mezelf en voor een energiegevende activiteit, voelde ik me ’s avonds ook totaal niet bezwaard om nog even wat voor school te doen.

Die keuzevrijheid gaf mij het ultieme gevoel van balans.

 

Is jouw verlangen als leerkracht ook een betere balans tussen werk en privé? Dan hoop ik van harte dat ik je met deze blog een stukje op weg heb geholpen.

Ik ben wel benieuwd. Welk punt uit deze blog heeft jou het meest aan het denken gezet? Laat het weten in een reactie?